Podatek ryczałtowy – jak działa, kto może skorzystać i jakie są jego wady oraz zalety?

Podatek ryczałtowy, zwany również ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych, to uproszczona forma opodatkowania, dostępna dla osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą oraz dla spółek cywilnych i jawnych, których przychody nie przekraczają określonych limitów. Zaletą tego rozwiązania jest prostota rozliczeń, ale jak każda forma opodatkowania, ma ono swoje specyficzne zasady i ograniczenia. Przyjrzyjmy się, jak działa ryczałt, kto może z niego skorzystać, jakie są stawki podatkowe, jak wygląda kwestia rozliczania strat oraz jakie są wady i zalety tego rozwiązania.

Mechanizm działania podatku ryczałtowego

Podatek ryczałtowy opiera się na prostym mechanizmie – przedsiębiorca płaci podatek od przychodu,
nie uwzględniając kosztów uzyskania przychodu. Oznacza to, że cała kwota przychodu (czyli wpływów z działalności) jest podstawą do obliczenia podatku, a koszty prowadzenia działalności, takie jak zakup towarów, wynagrodzenia czy inne wydatki operacyjne, nie są odliczane. Dzięki temu system jest prosty w
obsłudze, ale może być mniej korzystny dla przedsiębiorców ponoszących wysokie koszty.

Kto może skorzystać z ryczałtu?

Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych jest dostępny dla:

Osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą.
Spółek cywilnych i jawnych osób fizycznych, pod warunkiem, że łączne przychody spółki nie przekroczyły 2 milionów euro w poprzednim roku podatkowym.

Przedmiotem opodatkowania ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych są przychody z:

działalności gospodarczej prowadzonej samodzielnie,
działalności gospodarczej prowadzonej w formie spółki cywilnej osób fizycznych,
działalności gospodarczej prowadzonej w formie spółki jawnej osób fizycznych,
przedsiębiorstwa w spadku,
spółki cywilnej osób fizycznych i przedsiębiorstwa w spadku.

Nie wszyscy jednak mogą wybrać ryczałt. Z tej formy opodatkowania wyłączone są m.in. osoby świadczące usługi na rzecz byłego pracodawcy, jeżeli te usługi pokrywają się z obowiązkami wykonywanymi w ramach wcześniejszego stosunku pracy. Ryczałt nie jest także dostępny dla niektórych rodzajów działalności, jak np. sprzedaż alkoholu powyżej 1,5%.

Z ryczałtu nie mogą także korzystać osoby, które:

opłacają w tym samym roku podatek w formie karty podatkowej
korzystają z okresowego zwolnienia od podatku dochodowego
osiągają w całości bądź części przychody z prowadzenia apteki
osiągają w całości bądź części przychody z działalności w zakresie kupna i sprzedaży wartości dewizowych
osiągają w całości bądź części przychody z działalności w zakresie handlu częściami i akcesoriami do pojazdów mechanicznych
wytwarzają wyroby opodatkowane podatkiem akcyzowym – z wyjątkiem wytwarzania energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii.

Stawki podatkowe

Stawki podatku ryczałtowego są zróżnicowane i zależą od rodzaju prowadzonej działalności. Przykładowe stawki to:

17% – dla przychodów z działalności wolnych zawodów.
15% – dla przychodów ze świadczenia niektórych usług niematerialnych, np. reklamowych.
8,5% – dla przychodów z działalności usługowej, najmu i dzierżawy.
5,5% – dla przychodów z działalności wytwórczej i budowlanej.
3% – dla przychodów z działalności handlowej.

Te stawki sprawiają, że ryczałt jest opłacalny szczególnie dla przedsiębiorców prowadzących działalność o niskich kosztach własnych, ponieważ podatek płaci się od całego przychodu, bez możliwości odliczenia kosztów.

Jak zgłosić wybór ryczałtu?

Aby zgłosić wybór ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych jako formy opodatkowania swojej działalności gospodarczej, należy postępować zgodnie z poniższymi krokami:

Zgłoszenie wyboru ryczałtu przy rejestracji działalności

Jeśli dopiero zakładasz działalność gospodarczą, możesz wybrać ryczałt podczas składania wniosku CEIDG-1. W formularzu należy wskazać, że wybierasz ryczałt jako formę opodatkowania. Wniosek ten możesz złożyć online przez portal CEIDG, w urzędzie gminy lub miasta, albo wysłać pocztą.

Zgłoszenie wyboru ryczałtu przez przedsiębiorców kontynuujących działalność

Jeżeli już prowadzisz działalność gospodarczą i chcesz przejść na ryczałt od nowego roku podatkowego, musisz złożyć odpowiednie oświadczenie w urzędzie skarbowym. Należy to zrobić do 20 stycznia danego roku podatkowego. Oświadczenie można złożyć osobiście, wysłać listem poleconym lub przez e-PUAP.

Zgłoszenie do urzędu skarbowego

Oświadczenie o wyborze ryczałtu można również zgłosić bezpośrednio w urzędzie skarbowym właściwym dla miejsca prowadzenia działalności. Dokument ten powinien zawierać wszystkie dane identyfikacyjne przedsiębiorcy oraz informację o wyborze ryczałtu jako formy opodatkowania.

Zgłoszenie zmiany formy opodatkowania

Jeżeli zmieniasz formę opodatkowania na ryczałt w trakcie trwania działalności, musisz zgłosić tę zmianę w terminie do 20 stycznia roku podatkowego, w którym chcesz rozliczać się ryczałtem.

Przed zgłoszeniem wyboru ryczałtu warto upewnić się, że spełniasz wszystkie warunki, aby móc korzystać z tej formy opodatkowania, np. że przychody z poprzedniego roku nie przekroczyły 2 milionów euro i że rodzaj prowadzonej działalności nie jest wyłączony z możliwości stosowania ryczałtu.

Rozliczenie ryczałtu

Podatnicy na ryczałcie zobowiązani są do prowadzenia ewidencji przychodów. Jest to uproszczona forma księgowości, w której zapisuje się jedynie kwoty przychodów uzyskanych z działalności.

Rozliczenie podatku ryczałtowego odbywa się na podstawie deklaracji rocznej PIT-28, którą należy złożyć do 31 stycznia roku następującego po roku podatkowym. W trakcie roku przedsiębiorcy wpłacają zaliczki na podatek dochodowy, które mogą być opłacane miesięcznie lub kwartalnie, do 20. dnia miesiąca następującego po okresie rozliczeniowym

Strata podatkowa

W przypadku ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych przedsiębiorca nie ma możliwości rozliczenia straty podatkowej. Wynika to z faktu, że podatek jest naliczany od przychodu, a nie od dochodu (który uwzględnia koszty). Dlatego też ryczałt może być mniej korzystny dla przedsiębiorców, którzy ponoszą znaczące koszty związane z prowadzeniem działalności.

Możliwość pomniejszenia przychodu

Osiągnięty przychód można pomniejszyć między innymi o:

straty podatkowe z lat ubiegłych,
50% składek na ubezpieczenie zdrowotne zapłaconych w roku podatkowym,
składki na ubezpieczenie społeczne (które nie zostały odliczone od dochodu lub zaliczone w koszty uzyskania przychodów, gdy jesteś również podatnikiem podatku dochodowego od osób fizycznych),
wpłaty na indywidualne konto zabezpieczenia emerytalnego (IKZE),
wydatki na cele rehabilitacyjne,
wydatki na internet do kwoty 760 zł w danym roku,
darowizny przekazane na cele pożytku publicznego, kultu religijnego i cele kształcenia zawodowego publicznym szkołom prowadzącym kształcenie zawodowe,
ulgę z tytułu krwiodawstwa,
wydatki poniesione na termomodernizację,
ulgę na zabytki.

Składki społeczne

Podatnicy mają kilka opcji dotyczących składek ZUS:

Ulga na start – przez pierwsze 6 miesięcy prowadzenia działalności można nie opłacać składek społecznych.
Mały ZUS – przez kolejne 24 miesiące przedsiębiorcy mogą opłacać składki liczone od 30% minimalnej pensji (od lipca 2024 roku jest to 1 290 zł), co przekłada się na składki w wysokości około 377,59 zł miesięcznie (ze składką chorobową).
Mały ZUS Plus – przez 36 miesięcy przedsiębiorcy mogą korzystać z jeszcze niższych składek, które są zależne od osiąganych przychodów i dochodów, co daje większą elastyczność w zarządzaniu kosztami.
Pełny ZUS – dla przedsiębiorców, którzy nie spełniają kryteriów powyższych ulg, pełna składka ZUS wynosi 1600,32 zł miesięcznie (ze składką chorobową).

Składki na ubezpieczenia społeczne można uwzględnić w rozliczeniu podatkowym na dwa sposoby:

odliczając od dochodu uzyskanego w danym roku albo
zaliczając zapłacone składki w koszty uzyskania przychodów.

Składki na ubezpieczenia społeczne można odliczyć od dochodu tylko wtedy, gdy nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów albo nie zostały zwrócone w jakiejkolwiek formie. Można je odliczyć od dochodu albo zaliczyć w koszty w miesiącu, w którym zostały zapłacone.

Składki na Fundusz Pracy oraz składki na Fundusz Solidarnościowy w rozliczeniu podatkowym zalicza się do kosztów uzyskania przychodów.

Składka zdrowotna

Ubezpieczony na ryczałcie, wpłaca składkę na ubezpieczenie zdrowotne od miesięcznej podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne, którą stanowi:

kwota odpowiadająca 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, jeżeli przychody z działalności gospodarczej osiągnięte od początku roku kalendarzowego, nie przekroczyły kwoty 60 000 zł;
kwota przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, jeżeli przychody z działalności gospodarczej osiągnięte od początku roku kalendarzowego, przekroczyły kwotę 60 000 zł i nie przekroczyły kwoty 300 000 zł;
kwota odpowiadająca 180% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, jeżeli przychody z działalności gospodarczej osiągnięte od początku roku kalendarzowego, przekroczyły kwotę 300 000 zł.

Zalety ryczałtu

Prostota rozliczeń – brak konieczności prowadzenia pełnej księgowości i rozliczania kosztów.
Stałe stawki podatkowe – zróżnicowane w zależności od rodzaju działalności, co może być korzystne dla przedsiębiorców o niskich kosztach własnych.
Szybkość rozliczenia – uproszczona ewidencja przychodów i prosty mechanizm wpłacania zaliczek.

Wady ryczałtu

Brak możliwości odliczenia kosztów – podatek płacony jest od całości przychodu, co może być niekorzystne dla firm o wysokich kosztach działalności.
Brak możliwości rozliczenia straty – strata nie może być odliczona od przyszłych dochodów, co zwiększa ryzyko finansowe.
Ograniczona dostępność – nie wszystkie rodzaje działalności mogą korzystać z ryczałtu, a także istnieją limity przychodów, po przekroczeniu których należy przejść na inną formę opodatkowania.

Podsumowanie

Podatek ryczałtowy jest atrakcyjną opcją dla przedsiębiorców prowadzących działalność o niskich kosztach, którzy cenią sobie prostotę i szybkość rozliczeń. Jednak dla tych, którzy ponoszą wysokie koszty lub planują inwestycje, bardziej korzystne mogą okazać się inne formy opodatkowania, takie jak skala podatkowa lub podatek liniowy. Ważne jest, aby dokładnie przeanalizować swoją sytuację finansową i rodzaj działalności przed podjęciem decyzji o wyborze ryczałtu.